Socrates là nhà triết học nổi tiếng người Hy Lạp, trong cuộc đời của mình ông đã có những câu danh ngôn hay và ý nghĩa. Cùng tìm hiểu về cuộc đời và những câu nói hay của Socrates trong bài viết dưới đây.
1. Socrates là ai?
Khi nhắc đến triết học, không thể không nhắc tới cái tên Socrates - một triết học gia rất nổi tiếng người Hy Lạp, ông sinh năm 470 và mất năm 399 trước công nguyên.
Socrates sinh ra tại Athens, Hy Lạp. Cha của ông là một nhà điêu khắc, còn mẹ ông là một nữ hộ sinh. Được sinh ra trong một gia đình bình thường, không thuộc dòng dõi quý tộc, vì vậy Socrates cũng chỉ thừa hưởng nền giáo dục cơ bản của Hy Lạp thời bấy giờ. Bên cạnh đó, ông cũng theo cha mình học nghề từ lúc còn rất trẻ. Trước khi cống hiến hoàn toàn cho triết học, ông đã có nhiều năm làm thợ xây.
Những thông tin chi tiết về thời thơ ấu của Socrate rất hiếm hoi. Chỉ biết ông có niềm đam mê đặc biệt với tác phẩm của các triết gia tự nhiên. Dù sức ảnh hưởng của Socrates đối với nền triết học rất lớn nhưng ông lại không trực tiếp để lại bất cứ từ ngữ nào. Những bằng chứng về cuộc đời và các hoạt động của ông đều được tiết lộ từ những ghi chép của người học trò Plato và Xenophon như:
- Ông đã tham gia cuộc chiến ở Peloponnesian (431 - 04 TCN) khi thành Athens bị người Sparta xâm chiếm.
- Ông kết hôn với bà Xanthippe và sinh được 3 người con trai là: Lamprocles, Sophroniscus và Menexenus.
- Ông dành phần lớn thời gian để giảng dạy cho tầng lớp thanh thiếu niên về cuộc đời và trau dồi phát triển trí tuệ. Bản tính của ông không bao giờ thích những câu trả lời mập mờ mà luôn tìm kiếm bản chất của vấn đề.
Mặc dù ông chỉ trích các thần thoại Hy Lạp nhưng tư tưởng của Socrates lại mang đậm tính tôn giáo. Một số tác phẩm như Apology, Crito, Phaedo, và Symposium đã cho thấy sự tôn trọng sâu sắc của Socrates với các phong tục tôn giáo của Athens, sự tôn kính chân thành với thần thánh.
Năm 399 trước công nguyên, Socrates lúc này tròn 70 tuổi và bị buộc tội phải chịu hành quyết vì là người vô thần (từ chối những vị chúa đã được chính quyền chấp nhận) và làm hư hỏng thanh niên. Dù vậy, ông vẫn bày tỏ sự tôn kính của mình với thành phố này và kiên quyết tuân theo pháp luật ngay cả khi ông có cơ hội bỏ trốn khỏi nhà tù.
Cuộc đời Socrates được coi là hình mẫu cho cuộc đời của một triết gia, cũng như hình mẫu về cách sống cho mọi người. Danh tiếng của ông nhanh chóng được lan rộng khắp nơi và trở thành một cái tên mà ai cũng biết thời kỳ đó.
2. Những đóng góp của Socrates đối với triết học thế giới
Theo các tài liệu và ghi chép, Socrates gần như đã dành phần lớn cuộc đời mình cho triết học với những đóng góp to lớn cho nền triết học phương tây.
1. Phương pháp truy vấn biện chứng
Phương pháp truy vấn biện chứng hay còn được gọi là phương pháp Socrates. Bằng việc tập trung lắng nghe các cuộc thảo luận, sau đó đặt ra những câu hỏi với vị trí là người không có chút kiến thức nào về lĩnh vực đó, cho đến khi nào cuộc thảo luận có được những luận điểm cuối cùng.
Ngày nay, các trường luật và các lĩnh vực như huấn luyện, tâm lý học, nhân lực học đã áp dụng phương pháp truy vấn biện chứng trong giảng dạy và đào tạo.
2. Lý luận quy nạp và định nghĩa chung
Lý luận quy nạp là phương pháp phân tích các sự vật, hiện tượng riêng lẻ, từ đó rút ra các nguyên lý chung. Và Socrates chính là người đầu tiên tìm ra nguồn gốc các khái niệm chung trong triết học.
Xem thêm:
Triết gia Hy Lạp cổ đại Aristotle và những câu danh ngôn để đời
Những câu danh ngôn bất hủ của nhà toán học Pythagoras
Những phát minh và danh ngôn bất hủ của Archimedes
3. Bộ lọc 3 câu hỏi Socrates là gì?
Bộ lọc 3 câu hỏi của Socrates được gọi là The Triple Filter Test bao gồm: Sự thật (Truth) - Tốt đẹp (Goodness) - Có Ích (Usefulness).
Khi mỗi thông tin nghe hoặc muốn nói ra, sẽ đặt ra 3 câu hỏi:
1. Điều người nói có phải là sự thật không? Họ là người chứng kiến hay chỉ nghe kể lại.
2. Điều đó có ích cho những người liên quan không?
3. Điều đó có phải là điều tốt đẹp cho cả người nói lẫn người nghe không?
Bạn chỉ nên ghi nhận mà không phán xét, tránh rơi vào ma trận cảm xúc hay bị cảm xúc dẫn dắt. Bởi có nhiều việc trực tiếp thấy nhưng cũng chưa hẳn đã là sự thật.
4. Những câu nói để đời của Socrates
Trong cuộc đời hoạt động triết học của mình, Socrates đã có những câu nói nổi tiếng và vô cùng ý nghĩa mà rất nhiều người cần học tập. Cùng xem qua một số câu nói hay của Socrates đã được ghi chép và lưu giữ:
1. “Improve yourself by other men's writings thus attaining effortlessly what they acquired through great difficulty.”
Tạm dịch: Hãy cải thiện bản thân qua những gì người khác viết, nhờ đó không tốn nhiều công sức để đạt được thứ mà người khác đã đạt được với rất nhiều khó khăn.
2. “Falling down is not a failure. Failure comes when you stay where you have fallen.”
Tạm dịch: Ngã xuống không phải là thất bại. Thất bại chỉ đến khi bạn ở nguyên nơi mình đã ngã.
3. “The secret of happiness, you see, is not found in seeking more, but in developing the capacity to enjoy less.”
Tạm dịch: Bí mật của hạnh phúc như bạn thấy không phải nằm ở việc nỗ lực để có nhiều hơn, mà nằm ở việc phát triển khả năng hưởng thụ ít hơn.
4. “If you want to be wrong then follow the masses.”
Tạm dịch: Nếu bạn muốn sai hãy đi theo đám đông.
5. “My advice to you is to get married. If you find a good wife, you’ll be happy; if not, you’ll become a philosopher.”
Tạm dịch: Lời khuyên của tôi cho bạn là hãy cứ kết hôn. Nếu tìm thấy người vợ tốt, bạn sẽ hạnh phúc. Nếu không, bạn sẽ trở thành triết gia.
6. “In childhood be modest, in youth temperate, in adulthood just, and in old age prudent.”
Tạm dịch: Hãy khiêm tốn khi nhỏ tuổi, có chừng mực khi tuổi trẻ, chính đáng khi trưởng thành, và thận trọng lúc tuổi già.
7. “Awareness of ignorance is the beginning of wisdom.”
Tạm dịch: Nhận thức được sự dốt nát là điểm bắt đầu của sự thông tuệ.
8. “Lies are the greatest murder. They kill the Truth.”
Tạm dịch: Lời nói dối là kẻ sát nhân lớn nhất. Nó giết chết sự thật.
9. “True knowledge exists in knowing that you know nothing.”
Tạm dịch: Tri thức thực sự nằm ở việc bạn không biết gì hết.
10. “The highest realms of thought are impossible to reach without first attaining an understanding of compassion.”
Tạm dịch: Không thể vươn tới được vùng tư duy cao nhất nếu đầu tiên không hiểu được sự cảm thông.
11. “Let him who would move the world first move himself.”
Tạm dịch: Người muốn tác động đến thế giới điều đầu tiên phải tự mình vận động.
12. “Be slow to fall into friendship, but when you are in, continue firm and constant.”
Tạm dịch: Hãy chậm rãi tiến vào tình bạn, nhưng khi đã có tình bạn, hãy vững bước và tiến lên đều đặn.
13. “Life contains but two tragedies. One is not to get your heart’s desire; the other is to get it.”
Tạm dịch: Cuộc sống có 2 điều bi kịch. 1 là không lấy được điều mình khát khao, 2 là lấy được nó.
14. “It is better to make a mistake with full force of your being than to carefully avoid mistakes with a trembling spirit.”
Tạm dịch: Thà rằng phạm sai lầm khi đang toàn lực còn hơn cẩn thận tránh sai lầm với một tinh thần run rẩy.
15. “The really important thing is not to live, but to live well. And to live well meant, along with more enjoyable things in life, to live according to your principles.”
Tạm dịch: Điều quan trọng nhất không phải là sống, mà là sống tốt. Sống tốt là bên cạnh những điều để hưởng thụ trong đời, ta phải sống theo những nguyên tắc của mình.
Hy vọng qua bài viết, VOH đã giúp bạn có thêm nhiều hiểu biết về Socrates cũng như tích lũy thêm nhiều bài học triết lý qua từng câu nói nổi tiếng của ông.