1. Tai biến sản khoa là gì?
Tai biến sản khoa là những bất thường trong quá trình mang thai và sinh nở. Hiện nay tai biến sản khoa được chia thành 2 nhóm, đó là: Nhóm những tai biến có thể kiểm soát được và nhóm những tai biến không thể kiểm soát.
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến các tai biến sản khoa, nhưng nguyên nhân phổ biến nhất là do chậm trễ trong quá trình khám thai cũng như việc phát hiện nguy cơ chậm hoặc có thể do bác sĩ chẩn đoán và xử lý muộn, chuyển tuyến không kịp thời.
Ngoài ra, những yếu tố sau đây cũng làm tăng nguy cơ bị tai biến sản khoa:
- Phụ nữ mang thai trên 35 tuổi
- Đã từng sinh nở nhiều lần
- Mang song thai hoặc đa thai
- Người đang mắc các bệnh mãn tính như: cao huyết áp, tiểu đường, tim mạch...
2. 5 tai biến sản khoa nguy hiểm thường gặp
Trong giai đoạn mang thai, sản phụ có thể gặp những tai biến như: nhau tiền đạo, nhau bám thấp, nhau bong non… Trong lúc chuyển dạ có thể bị băng huyết, vỡ tử cung, thuyên tắc ối. Sau khi sinh sản phụ vẫn có nguy cơ bị băng huyết và nhiễm trùng hậu sản.
Trong các tai biến sản khoa kể trên thì có 5 tai biến sản khoa đặc biệt nguy hiểm vì có nguy cơ đe dọa tính mạng của cả sản phụ lẫn thai nhi là: vỡ tử cung, băng huyết sau sinh, tiền sản giật, nhiễm trùng hậu sản và uốn ván.
2.1 Vỡ tử cung
Vỡ tử cung thường xảy ra do quá trình theo dõi chuyển dạ không sát, không có can thiệp đúng lúc và đúng kỹ thuật. Trong lúc chuyển dạ, cơn co bóp tử cung tăng quá mức nhưng vẫn không đẩy thai nhi ra được vì đường ra bị cản trở, đoạn dưới của tử cung sẽ mỏng quá mức rồi vỡ.
Vỡ tử cung thường xảy ra trong lúc chuyển dạ nhưng cũng có thể xảy ra trong thời kỳ mang thai (Nguồn: Internet)
Triệu chứng nhận biết
- Cơn co dồn dập làm cho sản phụ đau đớn vật vã
- Người bệnh có biểu hiện sốc: mặt tái nhợt, vã mồ hôi, mạch nhanh, huyết áp tụt và lịm đi... Có thể ra máu âm đạo nhiều hoặc ít.
- Có thể không có cơn co tử cung.
- Tim thai thường mất.
- Nắn bụng có thể thấy các phần thai nhi lổn nhổn dưới da bụng.
Vỡ tử cung thường xảy ra ở trường hợp thai nhi quá to, ngôi thai bất thường (ngôi ngang), đa thai hoặc có vết mổ ở tử cung. Tai biến sản khoa này có tỷ lệ tử vong cao với cả mẹ và con.
2.2 Băng huyết sau sinh
Băng huyết sau sinh là một trong những tai biến sản khoa thường gặp. Tình trạng băng huyết sau sinh được xác định khi lượng máu mất nhiều hơn 500 ml, và với những thai phụ có sức khỏe yếu thì không cần đợi đến ngưỡng 500ml đã có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
Triệu chứng nhận biết:
- Người bệnh có biểu hiện sốc: mệt, tím tái, da xanh xao, khát nước, mạch nhanh nhỏ, huyết áp có thể tụt thấp (chảy máu càng nặng thì huyết áp càng giảm nhiều)
- Chảy máu ồ ạt từ tử cung qua âm đạo ra ngoài.
- Ra máu với các mức độ và hình thái khác nhau
- Một số trường hợp máu chảy không qua âm đạo nhiều nhưng đọng lại trong buồng tử cung hoặc tạo thành các khối huyết tụ.
Băng huyết sau sinh được xếp vào một trong những nguyên nhân gây chết người mẹ nhiều nhất ở các vùng nông thôn và kém phát triển. Tình trạng này diễn ra rất nhanh khiến thai phụ và bác sĩ trở tay không kịp. Hầu hết các ca băng huyết sau sinh diễn ra trong ngày đầu sau sinh, trường hợp nặng có thể diễn ra sau 2 – 3 giờ.
2.3 Tiền sản giật
Tiền sản giật là biến chứng của những rối loạn cao huyết áp, kèm phù nhiều và mất đạm qua nước tiểu. Thống kê cho thấy, có khoảng 10 – 15% thai phụ có tình trạng này.
Triệu chứng nhận biết:
- Nhiễm độc thai nghén nặng
- Hội chứng tiền sản giật: nhức đầu, hoa mắt chóng mặt, mờ mắt, có thể nôn, đau thương vị...
- Xuất hiện cơn sản giật với các đặc điểm đột ngột qua 4 giai đoạn: xâm nhiễm, co cứng, co giật giãn cách và hôn mê. Biến chứng xuất huyết não có thể xảy ra ngay khi sản phụ lên cơn co giật, làm sản phụ hôn mê sâu và tử vong.
Tai biến tiền sản giật có thể xuất hiện ở sản phụ mang thai từ tuần thứ 20 trở lên và cũng có thể xuất hiện trong lúc sinh hoặc sau khi sinh. Tiền sản giật xảy ra ở lần mang thai đầu vẫn có thể xảy ra ở các lần thai tiếp theo.
Do chưa xác định được nguyên nhân nên tiền sản giật không có cách phòng chống, chỉ có phát hiện bệnh sớm, theo dõi sát sao và can thiệp kịp thời. Nếu không theo dõi tốt có thể dẫn đến sản giật, gây nguy hiểm cho cả mẹ và con. Vì thế, ngay khi có dấu hiệu báo động như nhức đầu, mờ mắt, đau thượng vị, có thay đổi nhận thức thì sản phụ nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám.
2.4 Nhiễm trùng hậu sản
Nhiễm trùng hậu sản có thể diễn biến từ cấp tính thành nhiễm trùng toàn thân nghiêm trọng (Nguồn: Internet)
Nhiễm trùng hậu sản là hậu quả của việc sót nhau trong khi sinh hoặc nhiễm trùng các vết thương tại đường sinh dục. Ngoài ra, viêm nội mạc tử cung cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiễm trùng hậu sản.
Triệu chứng nhận biết
- Sản dịch có mùi hôi
- Có thể bị sốt
- Tử cung co chậm và đau
Nhiễm trùng hậu sản có thể diễn biến nhanh cấp tính đưa đến nhiễm trùng toàn thân nghiêm trọng hoặc viêm vùng chậu mạn tính, gây vô sinh.
2.5 Uốn ván rốn sơ sinh
Nguyên nhân gây ra tình trạng uốn ván rốn ở trẻ sơ sinh là do việc cắt rốn trẻ sau sinh và chăm sóc rốn không đúng cách. Kèm theo đó là việc người mẹ không được tiêm ngừa uốn ván đầy đủ.
Triệu chứng nhận biết
- Bỏ bú, bé quấy khóc liên tục
- Miệng chúm chím, không há to được, dấu hiệu cứng hàm
- Tăng trương lực cơ, trẻ ưỡn cong ra sau, hai tay nắm chặt, hai chân duỗi ra trước
- Co giật toàn thân: cơn giật kéo dài vài giây hoặc vài phút, xảy ra tự nhiên hoặc khi kích thích (ánh sáng, tiếng động, thăm khám…)
- Rốn thường rụng sớm (3 - 4 ngày sau sinh), có thể ướt, bẩn, có mùi hôi.
- Trẻ thường sốt cao 38 - 39 độ C.
Ngoài 5 tai biến sản khoa thường gặp trên thì hiện nay có một tai biến khó có thể tiên lượng trước và chiếm tỷ lệ tử vong cao nhất đó là bệnh lý: Thuyên tắc ối. Đây là một tai biến sản khoa rất hiếm gặp và rất nguy hiểm. Tần suất xuất hiện tai biến thuyên tắc ối khoảng 1/8.000 - 1/80.000 ca sinh và tỉ lệ tử vong mẹ khoảng 80%. Thuyên tắc ối thường xảy ra ở giai đoạn chuyển dạ, sổ thai hoặc sau sổ nhau.
3. Phòng ngừa tai biến sản khoa bằng cách nào?
Để phòng tránh các tai biến trong sản khoa, trong quá trình mang thai sản phụ cần thực hiện đầy đủ lịch khám thai định kỳ, ít nhất là 3 lần trong thai kỳ vào giai đoạn 3 tháng đầu, 3 tháng giữa và 3 tháng cuối thai kỳ. Đồng thời cần tiêm phòng uốn ván đầy đủ, bổ sung sắt, canxi…
Đặc biệt, phụ nữ trong giai đoạn mang thai cần phải có chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi, lao động nhẹ nhàng. Khi có một trong các dấu hiệu bất thường như: đau bụng, ra nước âm đạo, ra huyết âm đạo, nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, thai máy yếu, đau bên sườn hoặc khó thở… cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
Tất cả các tai biến sản khoa đều nguy hiểm và tuyệt đối không thể xem thường, mẹ bầu cần nắm vững kiến thức về các tai biến này nhằm bảo vệ bản thân và giúp cho quá trình mang thai cũng như sinh con được an toàn.
