Nhật Bản mới đây đã áp đặt tình trạng khẩn cấp tại nhiều tỉnh thành do dịch COVID-19, do phát hiện bệnh nhân đầu tiên mắc biến thể Lambda của virus SARS-CoV-2. Như vậy, loại biến thể mới có nguồn gốc tại Peru, được cho là có khả năng lây nhiễm mạnh và kháng vaccine cao, sau thời gian hoành hành tại Nam Mỹ đang có chiều hướng lan ra các châu lục khác, trong đó có châu Á. Đây là thông tin không vui trong bối cảnh dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp với biến thể mới Delta hiện nay.
Trước châu Á, các ca mắc Lambda theo sự dịch chuyển của con người đã xuất hiện ở châu Âu, châu Đại Dương và châu Phi. Ông Pablo Tsukayama , Giáo sư về vi sinh học phân tử tại Đại học Cayetano Heredia (Peru) cho biết ban đầu, biến thể này không gây nhiều sự chú ý. Tuy nhiên, sau khi tiến hình phân tích sâu các mẫu bệnh phẩm, đến tháng 3, ông phát hiện biến thể Lambda chiếm tới 50% số mẫu xét nghiệm tại Lima (Peru). Và cho đến tháng 4 vừa qua, biến thể này chiếm tới 80% số mẫu. Sự gia tăng từ 1% đến 50%, theo ông Tsukayama, được xem là dấu hiệu sớm cho thấy đây là một biến thể có khả năng lây lan mạnh hơn. Với sự lây lan của biến thể Lambda sang nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước vốn đang gồng mình ngăn chặn biến thể Delta, nguy cơ thế giới rơi vào một làn sóng dịch kép là điều khó tránh khỏi khi mà hệ thống y tế tại nhiều nơi đã quá tải và tỷ lệ tiêm chủng vẫn chưa đồng đều.
Một số nghiên cứu mới nhất cho thấy biến thể Lambda có chứa những đột biến có khả năng lây lan mạnh hơn. Theo một nghiên cứu sơ bộ của các nhà khoa học Nhật Bản, so với chủng gốc, biến thể Lambda mang 7 đột biến, trong đó có những đột biến liên quan đến việc tăng khả năng truyền nhiễm trong khi “sự kết hợp bất thường” của các đột biến có thể làm cho biến thể Lambda lây nhiễm mạnh hơn so với chủng gốc SARS-CoV-2 và có khả năng kháng vaccine ngừa COVID-19 cao hơn. Cho đến nay, có vẻ Lambda có tốc độ lây nhanh hơn chủng SARS-CoV-2 ban đầu, tương tự như biến thể Delta và các biến thể khác. Thậm chí, các nhà khoa học cảnh báo biến thể Lambda có nguy cơ trở thành mối đe dọa lớn đối với nỗ lực khống chế đại dịch COVID-19 của nhân loại, trong bối cảnh cả thế giới vẫn đang gồng mình đối phó với biến thể Delta.
Biến thể Lambda được phát hiện lần đầu tiên tại Peru cuối năm ngoái với tên ban đầu là C.37, song phải đến ngày 14/6 vừa qua, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mới xếp biến thể này vào danh mục biến thể cần chú ý, mức thấp hơn so với các biến thể cần quan tâm như biến thể Delta. Đến cuối tháng 6, biến thể Lambda xuất hiện ở gần 30 nước. Và tuần qua đã xuất hiện tại Nhật Bản.
Tại Peru, quốc gia có tỷ lệ tử vong do COVID-19 cao nhất thế giới, tính từ tháng 4/2021 đến nay, hơn 80% bệnh nhân COVID-19 mắc biến thể Lambda. Còn tại Chile, khoảng 1/3 số ca nhiễm mới ở nước này được phát hiện trong 1 tháng qua mắc biến thể Lambda, tỷ lệ này tương đương với biến thể Gamma. Tại Argentina, biến thể Lambda, vốn được biết đến với tên gọi Andina, là biến thể phổ biến thứ hai sau biến thể Gamma. Đáng chú ý hơn là tại Mỹ, quốc gia đứng đầu thế giới về số ca mắc và ca tử vong do COVID-19. Các kết quả phân tích gene cho thấy hơn 1.000 ca bệnh nhiễm biến thể Lambda đã được phát hiện tại 44 bang của nước Mỹ. Dù biến thể Delta vẫn đang là mối lo ngại chính lúc này tại Mỹ, nhưng giới chức cũng không ngừng theo dõi diễn biến lây lan của biến thể Lambda.
Anh, quốc gia vừa mở cửa trở lại bất chấp số ca mắc mới tăng nhanh, đã đưa ra cảnh báo về biến thể mới Lambda vào đầu tháng 8, sau khi khoảng 50% trường hợp mắc COVID-19 nhiễm biến thể này được ghi nhận trên toàn nước Anh. Pháp đã phát hiện ca nhiễm biến thể mới Lambda đầu tiên vào đầu tháng 5/2021. Trong khi đó, Canada, Đức, Tây Ban Nha, Israel và Zimbabwe, cũng đã ghi nhận những trường hợp nhiễm biến thể Lambda đầu tiên. Mới nhất là ca mắc biến thể Lambda không triệu chứng của một phụ nữ Nhật Bản trở về từ Peru.
Theo báo cáo của Viện nghiên cứu quốc hội, thuộc Quốc hội Mỹ, tới nay ít nhất 41 nước đã ghi nhận những ca đầu tiên mắc biến thể Lambda. Mặc dù vẫn còn nhiều “bí ẩn” của biến thể này cần tiếp tục được nghiên cứu, song giới chuyên gia cho rằng với tốc độ lây lan như hiện nay, nếu không được ngăn chặn, biến thể Lambda hoàn toàn có khả năng gây ra một cuộc khủng hoảng y tế nghiêm trọng khác tương tự như cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ “cơn sóng thần” biến thể Delta.
Tiến sĩ Gregory Poland, Giám đốc Tổ chức Nghiên cứu vaccine Mayo Clinic tại Rochester, Minnesota (Mỹ), cho rằng biến thể Lambda đang đặt ra ra những biến thể rất bất lợi cho con người. Nhà virus học Ricardo Soto-Rifo thuộc Viện khoa học Y sinh thuộc Đại học Chile, giải thích rõ đột biến L452Q có trong biến thể Lambda giống như một đột biến có trong biến thể Delta và đột biến này được cho là “chất xúc tác” khiến biến thể Delta lây mạnh hơn. Trong khi đó, các tờ báo Pháp số ra tuần này nhận định: Cùng với biến thể Lambda, một biến thể mới phát hiện ở Colombia, được cho là nguyên nhân gây ra 7 cái chết mới đây trong viện dưỡng lão ở Bỉ. Với tên khoa học chính thức là B.1.621, mức độ nguy hiểm do biến thể này gây ra chưa nghiêm trọng đến mức được đặt tên bằng chữ cái Hy Lạp, nhưng nó cũng đã có mặt tại 34 quốc gia.
Tiến sĩ Gregory Poland cảnh báo càng nhiều người từ chối tiêm vaccine, không đeo khẩu trang dẫn tới tỷ lệ lây nhiễm tăng nhanh, thì càng gia tăng nguy cơ xuất hiện nhiều biến thể mới của virus SARS-CoV-2 trong tương lai, thậm chí sẽ có biến thể có khả năng “né” hoàn toàn kháng thể do vaccine sản sinh. Cũng giống như biến thể Delta hay nhiều biến thể khác của virus SARS-CoV-2, biến thể Lambda hay Colombia đang xuất hiện tại những nơi có tỷ lệ lây nhiễm cao. Do vậy, để ngăn chặn danh sách biến thể mới tiếp tục dài ra đe dọa nỗ lực chống COVID-19, việc tiêm vaccine và thực hiện các biện pháp phòng chống virus sẽ vẫn là vũ khí hiệu quả nhất hiện nay.
