Thực tế, châu lục nào cũng có lượng diện tích hoang mạc nhất định. Đối với các hoang mạc lớn nhất thế giới, nó có thể chiếm đến phân nửa hoặc toàn bộ diện tích châu lục đó. Và tuy thách thức sự sống của con người nhưng hoang mạc lại là một trong những môi trường kỳ thú nhất trên thế giới.
1. Hoang mạc là gì?
Có thể ví hoang mạc giống như một cô gái đẹp nhưng không có bất cứ mong cầu nào về tình yêu. Hiếm có loại cảnh quan nào trên Trái Đất lại khắc nghiệt như hoang mạc. Những vùng đất với lượng mưa ít hơn 200mm/năm (bất kể nhiệt độ nào), không đủ để thực vật có thể sống và phát triển, chưa kể đến cuộc sống của con người. Do đó, hệ động vật và thảm thực vật ở môi trường hoang mạc thường nghèo nàn và thưa thớt hơn hẳn.
Hoang mạc có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau. Nếu dựa theo đặc điểm khí hậu, hoang mạc chia thành 4 loại:
- Hoang mạc khô nóng: còn được gọi là sa mạc khô cằn, nhiệt độ rất cao và khô hạn quanh năm. Sahara và Mojave là hai ví dụ điển hình của hoang mạc khô nóng.
- Hoang mạc nửa khô hạn (bán hoang mạc): các hoang mạc bán khô hạn mát hơn một chút so với các hoang mạc khô và nóng, mùa hè dài và mùa đông có mưa ít. Hoang mạc bán khô hạn chủ yếu ở Bắc Mỹ, Greenland, Châu Âu và Châu Á.
- Hoang mạc ven biển: hoang mạc ven biển ẩm hơn một chút so với các hoang mạc còn lại. Dù có hơi ẩm lớn thổi từ biển vào nhưng lượng mưa vẫn rất ít. Atacama của Chile ở Nam Mỹ là một ví dụ về hoang mạc ven biển.
- Hoang mạc lạnh: hoang mạc lạnh khô và có nhiệt độ cực kỳ thấp so với các hoang mạc khác. Nam Cực là một hoang mạc lạnh giá điển hình.
2. Hoang mạc và sa mạc
Hoang mạc và sa mạc trong tiếng Anh được định nghĩa chung bởi khái niệm “desert” - tức không có sự phân biệt rạch ròi. Thế nhưng ở nước ta và một số nơi trên thế giới thì sử dụng luân phiên giữa hai khái niệm hoang mạc và sa mạc.
Vậy hoang mạc và sa mạc có giống nhau không? Điểm khác biệt mạnh mẽ nhất giữa chúng là thời tiết và điều kiện sống ở sa mạc khắc nghiệt hơn hoang mạc rất nhiều.
Đặc điểm nổi bật của sa mạc là có mức độ khô cằn cao gần như không có mưa, nước ở nơi đây là một điều vô cùng quý giá. Đa số sa mạc có một lượng lớn cát phủ mặt đất, lượng bốc hơi lớn do nhiệt độ cao nên độ ẩm không khí thấp, gần như bằng 0. Nhiệt độ chênh lệch giữa ngày và đêm ở sa mạc có khi lên đến 80 độ C.
Xem thêm:
Những câu nói hay về thiên nhiên, cảnh đẹp núi rừng
Tổng hợp 35+ bài thơ về thiên nhiên bến đỗ bình yên cho tâm hồn
85 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về thiên nhiên quan hệ tới lao động của con người
3. Top 10 sa mạc, hoang mạc lớn nhất thế giới
Nếu như bạn đã hiểu rõ hơn về khái niệm sa mạc, hoang mạc, tiếp theo hãy đến với top 10 hoang mạc, sa mạc lớn nhất thế giới. Những câu hỏi như hoang mạc lớn nhất thế giới nằm ở đâu, hoang mạc nào có diện tích lớn nhất thế giới,... sẽ được giải đáp thật chi tiết dưới đây.
3.1 Hoang mạc Nam Cực
Không phải sa mạc Sahara nóng bỏng da đầy nắng cát, hoang mạc có diện tích lớn nhất thế giới là hoang mạc Nam Cực. Chúng nằm ở châu Nam Cực - biên giới phía Nam của địa cầu. Hoang mạc lớn nhất thế giới có diện tích khoảng 13.8 triệu km². Bề mặt hoang mạc là những tảng băng dày hàng km bao phủ gần như toàn bộ châu Nam Cực.
Lục địa băng giá này nắm giữ rất nhiều kỷ lục, đây là nơi lạnh nhất (-49 độ C và thấp kỷ lục là -92.9 độ C), khô nhất (lượng mưa trung bình chỉ 20mm/năm), gió nhất (đạt tốc độ khoảng 322 km/giờ) và có độ cao trung bình cao nhất trong số các lục địa trên thế giới.
Hoang mạc lớn nhất thế giới này chính là ngôi nhà chung của chim cánh cụt, cá heo đen, hải cẩu, cá voi, chim hải âu… và không có loài bò sát nào có thể sinh tồn ở môi trường này. Một sự thật thú vị khác là các nhà khoa học có thể tìm thấy thiên thạch ở hoang mạc Nam Cực dễ hơn bất kỳ nơi nào trên Trái Đất, một phần vì mặt băng trắng dễ dàng nhận biết vật thể, một phần vì khí hậu không có tính ăn mòn.
3.2 Hoang mạc Bắc Cực
Xếp thứ hai trong top hoang mạc lớn nhất thế giới là hoang mạc Bắc Cực. Với diện tích hơn 13.9 triệu km², hoang mạc này trải dài từ bang Alaska qua nhiều quốc gia như Greenland, Canada, Iceland, Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan và Nga.
Không giống với hoang mạc lớn nhất thế giới có địa hình là những dãy núi, hồ bao quanh bởi đại dương, hoang mạc Bắc Cực là một vùng biển băng được bao quanh bởi đất. Cùng với đó, Hiệp ước Nam Cực quy định vùng đất này chỉ sử dụng cho mục đích hòa bình và nghiên cứu khoa học. Trong khi Bắc Cực là môi trường cho phép con người sinh sống.
3.3 Sa mạc Sahara
Nếu so với tổng thể hoang mạc trên thế giới, sa mạc Sahara chỉ xếp thứ 3 về diện tích. Nhưng nếu so với các sa mạc khác, Sahara đích thực là sa mạc lớn nhất thế giới. Sa mạc Sahara có diện tích khoảng 9.2 triệu km², trải dài trên 11 quốc gia (Libya, Algeria, Ai Cập, Tunisia, Chad, Morocco, Eritrea, Nigeria, Mauritania, Mali và Sudan) và bao phủ 25% diện tích đất liền châu Phi.
Đây là sa mạc nóng nhất thế giới (nhiệt độ mùa hè có thể lên tới hơn 50 độ C). Sahara không đơn thuần chỉ là một sa mạc rộng lớn, đồng nhất mà nó được tạo thành từ nhiều loại địa hình khác nhau. Cồn cát, núi lửa, đồng bằng, cao nguyên đá, thung lũng khô và quan trọng là các ốc đảo, tất cả đã tạo nên một Sahara với vẻ đẹp độc đáo khó gì sánh được.
Bên cạnh đó, hệ động vật ở sa mạc này rất phong phú với hơn 100 loài bò sát, 90 loài chim và 70 loài động vật có vú. Thảm thực vật cũng rất phát triển với hơn 500 loài.
3.4 Hoang mạc Ả Rập
Ngay từ cái tên, hoang mạc Ả Rập đã gợi lên cho chúng ta cảm giác bí ẩn khi gắn liền với các nhân vật Ali Baba, Aladdin và Sinbad trong Nghìn lẻ một đêm. Hoang mạc này có diện tích 2.3 triệu km², phủ hầu như toàn bộ bán đảo Ả Rập, bao gồm Yemen, Oman, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Kuwait, Qatar, Jordan, Iraq và trên hết là Ả Rập Saudi.
Thoạt nhìn, hoang mạc Ả Rập tạo cảm giác khó chịu và cằn cỗi, nhiều khối cát lớn trải dài liên tục. Thế nhưng, nó đã được chứng minh là một nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá với trữ lượng lớn dầu mỏ, khí đốt tự nhiên, phốt phát và lưu huỳnh.
Xem thêm:
Đại dương và biển rộng lớn nhất trên thế giới hiện nay nằm ở đâu?
Top 11 hồ tự nhiên và nhân tạo lớn nhất thế giới
Phát hiện loài thực vật lớn nhất thế giới ở Úc
3.5 Hoang mạc Úc
Hoang mạc Úc có diện tích xấp xỉ 1.4 triệu km², bao gồm 10 hoang mạc, sa mạc khô cằn lớn nhỏ nối tiếp nhau. Chiếm diện tích lớn nhất có thể kể đến hoang mạc Great Victoria và Great Sandy. Tảng đá Uluru nổi tiếng và Kata Tjuta là hai trong số những điểm thu hút lớn của hoang mạc Úc. Thế nhưng, chiếm nhiều “spotlight” nhất trong 10 hoang mạc lại là sa mạc Gibson. Cư dân của sa mạc này đa phần là thổ dân.
3.6 Sa mạc Gobi
Sa mạc Gobi với diện tích 1.3 triệu km² được xem là một trong những sa mạc kỳ lạ, thú vị và sống động nhất trên hành tinh. Nó trải dài từ miền nam Mông Cổ cho đến miền bắc Trung Quốc. Vùng đất này rộng lớn và có cảnh quan đa dạng, động vật hoang dã phong phú và thời tiết khắc nghiệt. Nếu không xét đến hai sa mạc địa cực là Nam Cực và Bắc Cực, sa mạc Gobi là sa mạc lạnh nhất thế giới.
Gobi nổi bật có 5 vùng sinh thái chính: cao nguyên Alashan, thung lũng hồ Gobi, thảo nguyên sa mạc Easter Gobi, lưu vực rừng rậm và dãy Tian-shan. Hơn thế nữa, trong các vùng sinh thái này lại còn phân hóa thành các dạng địa chất khác nhau như núi, đầm lầy muối, cảnh quan đá và cồn cát. Tuyệt phẩm thiên nhiên của nơi này là báo tuyết và lạc đà Bactrian. Hoang mạc Gobi có tốc độ mở rộng nhanh nhất trên thế giới khi mở rộng khoảng 3.367 km² một năm.
3.7 Hoang mạc Kalahari
Đứng thứ 7 trong top các hoang mạc lớn nhất thế giới là hoang mạc Kalahari với diện tích 930 nghìn km². Hoang mạc Kalahari thuộc kiểu bán khô hạn nằm ở miền nam châu Phi, bao phủ phần lớn Botswana, một phần của Namibia và Nam Phi.
Kalahari là một trong những hoang mạc khô cằn nhất thế giới mang vẻ đẹp lai giữa sự sống và cái chết. Dù nhiệt độ chênh lệch giữa ngày và đêm khá cao nhưng nhờ vào lượng mưa nhất định, cùng với lượng nước được cấp từ sông Okavango và các nguồn nước không thường xuyên khác nên nhiều loài sinh vật có điều kiện sinh sống và phát triển. Kalahari là nơi sinh sống của động vật ăn thịt, linh cẩu nâu, sư tử, linh dương, cùng nhiều loại chim và bò sát.
3.8 Sa mạc Patagonian
Sa mạc Patagonian hay Thảo nguyên Patagonian là sa mạc lớn thứ tám trên thế giới và là sa mạc lớn nhất ở Nam Mỹ. Sa mạc này nằm ở Argentina và có diện tích 670 nghìn km². Toàn bộ khu vực này là một thảo nguyên lạnh giá, được tạo thành từ vùng cây bụi đá và bụi gai, trải qua băng giá quanh năm và gió liên tục. Mặc dù vậy, Patagonia là nhà của một loạt các động vật hoang dã bao gồm cáo, lạc đà không bướu, chim cánh cụt...
Xem thêm:
Top 15 quốc gia có diện tích lãnh thổ lớn nhất thế giới
Những nơi nóng nhất thế giới nằm ở đâu?
Sự thật về loại ớt đắt nhất thế giới hiện nay và những giống ớt đạt kỷ lục thế giới
3.9 Hoang mạc Chihuahuan
Đứng thứ 9 trong top các hoang mạc lớn nhất thế giới là hoang mạc Chihuahuan. Chihuahuan là hoang mạc nằm giữa phía bắc Mexico và tây nam Hoa Kỳ. Với diện tích gần 502 nghìn km², nó chiếm phần lớn tây Texas, thung lũng Rio Grande, thung lũng Pecos, một phần phía đông nam Arizona cũng như phần trung tâm và phía bắc của Cao nguyên Mexico.
Về đặc điểm khí hậu, hoang mạc chủ yếu có khí hậu khô hạn, nhiệt đới với một mùa mưa vào cuối mùa hè và lượng mưa nhỏ hơn vào đầu mùa đông. Chihuahuan được đánh giá là hoang mạc đa dạng về mặt sinh học, dù chưa có thống kê đầy đủ về sự đa dạng loài nơi đây. Ngoài ra, đây cũng là hoang mạc lớn nhất Bắc Mỹ.
3.10 Hoang mạc Syria
Hoang mạc Syria là một hoang mạc cận nhiệt đới nằm ở Trung Đông, top 10 hoang mạc lớn nhất thế giới với diện tích khoảng 500 nghìn km². Vùng đất được mệnh danh là hoang tàn và khô cằn này trải dài từ Iraq, Jordan, Ả Rập Saudi đến Syria. Bề mặt của hoang mạc trơ trụi và đầy đá, có rải rác các rãnh hoặc lòng sông khô.
Các sa mạc, hoang mạc lớn nhất trên thế giới có thể là những vùng cằn cỗi, có khí hậu khắc nghiệt, nơi mà thiên nhiên được phô bày ở trạng thái nguyên thủy và hoang sơ nhất. Tuy nhiên, cũng bởi vậy mà chúng luôn thu hút sự chú ý của con người và trở thành một trong những địa điểm thám hiểm được ưa chuộng bậc nhất hành tinh.
Nguồn ảnh: Internet